موسیقی راک در ایران و مشکلات آن

موسیقی راک موسیقی است که با شفافیت خاصی آن چه در درون خالقش موج میزند را به مخاطبان منعکس میکند . در حال حاضر موسیقی راک یک زبان جهانی برای ابراز احساسات و تفکرات هنرمندان و شاید عده یا گروه خاصی از مردم به شمار میرود که اقوم و ملیت های مختلف با دخیل کردن گوشه هایی از فرهنگ خود در لحن آن ، بیانی متفاوت از آنچه پایه و اساس این سبک محسوب میشود را پدید آورده اند . ایران نیز از این موج پهناور موسیقی راک بی بهره نبوده و همواره این سبک مورد توجه نسل های مختلف آن واقع شده است . شاید نتوان تاریخ دقیقی برای فعالیت های هنرمندان مختلف در این سبک ، بعد از انقلاب ایران در نظر گرفت اما آنچه مشخص است این است که حتی انقلاب که پدیده ای عظیم و نادر در فرآیند های اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی است هم نتوانست تاثیرات دوران طلایی راک را در دهه هفتاد میلادی در ایران از بین ببرد . آنچه بیش از هر چیز مد نظر این مقاله است ، تحلیل و بررسی واقع گرایانه نقاط کور موسیقی راک در ایران از ابتدای انقلاب ایران تا به امروز است .

بعد از انقلاب در ایران تا به امروز موسیقی راک همواره با بحث ممنوعیت در شنیده شدن ، اجرا شدن و انتشار روبه رو بوده و این امر خود باعث عدم پیشرفت گروه ها و هنرمندان فعال در این سبک از ابعاد گوناگون است . عدم توانایی اجراهای زنده و دریافت بازخورد های مناسب از مخاطبان ، نداشتن تجربه اجرا در سالن های بزرگ کنسرت و همچنین استفاده از ابزار و وسایل حرفه ای بر روی صحنه ها و همچنین عدم محک خوردن توانمندی نوازنده ها و هنرمندان در اجرای زنده آثارشان شاید مهمترین چالش هایی است که این ممنوعیت تا به امروز برای موسیقی راک در ایران پدید آورده است . اما آیا تمامی مشکلات موسیقی راک در ایران به همین موضوع خلاصه میشود ؟ آیا به طور کلی پیشرفت این سبک در ایران قابل قبول بوده و آیا موسیقی راک ایران به استاندارد های دنیای وسیع این موسیقی نزدیک شده است ؟...

 

این ها سوالاتی است که همواره ذهن مخاطبان و هنرمندان فعال در این سبک را به خود مشغول نموده .

در مقایسه با کشورهای در حال توسعه دیگر ، چه در منطقه و چه در نقاط مختلف دنیا ، آنچه بدون در نظر گرفتن شرایط حاکم در ایران برای موسیقی راک مشخص است این است که این سبک در ایران با مبداء قرار دادن انقلاب ایران تا به امروز پیشرفت قابل قبولی داشته اما هنوز به طور کامل خود را نزدیک به استاندارد های موسیقی راک در دنیا نکرده است . ممنوعیت این موسیقی در ایران با توجه به تحلیل های گوناگون و تاثیرات منفی آن در پیشرفت این موسیقی یکی از دلایل این موضوع است ، اما این تمام مشکلات نیست .

از دیدگاه هنرمندان و علاقه مندان به این سبک ، همواره کمبود امکانات و تجهیزات در ایران ، مشکل بزرگی محسوب میشود که در اصل ابعاد وسیعی را دارا است . آنچه امروز شاهدش هستیم در اصل کمبود تجهیزات نیست بلکه عدم توانمندی مالی لازم برای خرید تجهیزات است و همچنین گاهی اوقات نداشتن انگیزه کافی جهت خریداری و استفاده بهینه از تجهیزات حرفه ای . نبودن مکان های مناسب برای تمرین گروه ها و هچنین بالا بودن هزینه های تمرین و تهیه ابزار لازم برای آن ، بخشی از ابعاد کمبود امکانات و تجهیزات برای موزیسن های راک در ایران است . اما اگر بخواهیم به طور ریشه ای به این مسائل نگاه کنیم در اصل موزیسن های راک در ایران به علت نداشتن درآمد از طریق این فعالیت اشان ، همواره با بحث کمبود منابع مالی و نداشتن انگیزه برای ادامه کار به طور جدی مواجه هستند .

 

اکثر گروه های راک ایرانی که میانگین سنی ۱۸ تا ۲۳ سال دارند ، بعد از بالا رفتن سن اعضای گروه و مواجه شدن با بازار کار و امرار معاش و استقلال مالی ، دچار بی انگیزگی در ادامه فعالیت هایشان به صورت منسجم و حرفه ای میشوند که این امر موجب میشود درست در زمانی که یک گروه بعد از چند سال تمرین و کسب تجربه ، آمادگی شکوفایی و رسیدن به شخصیت خاص خود را دارد ، از ادامه دادن این مسیر دست کشیده و از حرکت بایستد . پس آنچه مشکلات مالی را برای اکثر گروه ها و هنرمندان موسیقی راک ایجاد میکند در اصل شیوه زندگی و فرهنگ حاکم بر زندگی آنها است . تعداد زیادی از هنرمندان و گروه ها اینگونه از ادامه فعالیت خویش در این سبک در ایران دست میکشند و تعداد محدودی از افراد که باقی میمانند همگی دارای منابع مالی جدا از این فعالیت هستند و در اصل فقط توانسته اند با برنامه ریزی و تلاش ، بخشی از زمان خود را به زنده نگهداشتن این موسیقی در زندگی روزمره اشان اختصاص دهند .

اما اگر این شرایط برای هنرمندان و علاقه مندان به این سبک در ایران ایجاد میشد و در اصل این مشکل برایشان حل میگردید ، راک ایران به جایگاهی که باید ، میرسید ؟ آیا تمام مشکل موسیقی راک در ایران فقط به همین جا ختم میشود ؟

موسیقی راک احتیاج به شناخت و تجربه ای قابل قبول دارد برای خلق آثار ارزشمند و ماندگار . اتفاقی که در سراسر دنیا برای این سبک رخ میدهد . در ایران بعد از انقلاب ، نسل قبل از انقلاب که تا حدودی با موسیقی راک آشنایی داشت بعد از حدود ده سال گذشت زمان از انقلاب ایران شروع به آموزشی محدود به علاقه مندان این سبک کرد . برخی از علاقه مندان نیز با استفاده از کتاب های خودآموز و نوار های صوتی و تصویری آموزشی ، تکنیک ها و تمرین های گوناگون را جهت یادگیری ساز های مختلف که در این سبک از موسیقی از آنها استفاده میشود را فراگرفتن . اما عمده این آموزش ها همانطور که اشاره شد برای نسل جدید موزیسین های راک در ایران ، آموزش های عملی در جهت یادگیری نواختن ساز ها بود . این بدان معنا است که نسل های مختلف بعد از انقلاب صرفا ً با یادگیری نواختن ساز ها و بدون داشتن اطلاعات کافی از تاریخ تحولات این سبک و همچنین ساختار تئوری و در اصل مبانی نظری موسیقی در رابطه با این سبک ، فعالیت های محدود خود را شروع کردند . این تمام مشکلات نبود ، زیرا در یکی از مهمترین ارکان موسیقی راک در ایران تا به امروز هیچ منبع یا مکان درستی برای آموزش وجود نداشته و آن قسمت ، بخش خوانندگان این سبک از موسیقی است .

اگر بخواهیم روشن تر این معضل موسیقی راک را در ایران مورد بررسی قرار دهیم میتوان گفت اگر پیکره موسیقی راک در دنیا را با توجه به تاریخ و سبک های مختلف آن ، مانند یک ساختمان در نظر بگیریم که هر طبقه از آن با کلیه اجزا و جزئیاتش ، یکی از سبک ها و دوران های موثر و سرنوشت ساز در این سبک در دنیا هست ، آنچه در ایران اتفاق افتاد این بود که اکثر هنرمندان و گروه های موسیقی بدون داشتن زیر بنای مناسب و برخی طبقات زیرین این ساختمان ، سعی در ساختن طبقات فوقانی دارند ! و میتوان گفت که هنوز هم این مسئله وجود دارد .

آنچه موزیسین های جوان راک در ایران قبل از فراگیر شدن اینترنت و منابع اطلاع رسانی اینترنتی در دنیا ، شاهدش بودند فقط و فقط اجراهای هنرمندان و گروه های پر آوازه این سبک در دنیا بود و کمتر کسی بود که به بررسی سواد موسیقیایی این افراد و گروه ها بپردازد . در اصل اتفاقی که برای اکثریت افراد می افتاد این بود که گویی به کتابی که حاوی نوشته های گوناگون و عکس هایی زیباست مینگرند و فقط تصاویر این کتاب را نگاه میکنند .

آنچه در فرآیند آموزش و یادگیری این سبک در ایران اتفاق می افتاد این است که اکثر علاقه مندان با صرف وقت و تمرین های انفرادی شروع به یادگیری یک ساز خاص مینمایند و بعد از چندین سال زمانی که با دوستان و دیگر نوازنده های آماتور ، گروه موسیقی تشکیل میدهند تازه وارد دنیای جدیدی میشوند که خیلی از الفبای آن را نمیداند و این دنیا ، دنیا پر پیچ و خم گروه نوازی است . خیلی از گروه های موسیقی راک در ایران با داشتن نوازندگان خوب و شاید بتوان گفت حرفه ای ، بعد از مدتی کوتاه از فعالیت در قالب یک گروه دست از کار کشیده و از هم پاشیده شدند . مهمترین عامل این مشکل در ایران نبودن آگاهی کافی از شیوه های گروه نوازی و روحیه فعالیتی تیمی در قالب یک پروژه موسیقیایی است .

میتوان از دیگر مشکلات بعد آموزش و یادگیری موسیقی راک به نداشتن آگاهی کامل از تاریخ این سبک از موسیقی اشاره کرد . به علت اینکه در ایران شرایط اجرای گروه های مختلف و فروش آثار هنرمندان مختلف این سبک فراهم نبوده است ، لذا نسل های جدید معمولا ً فقط از سبک ها و گروه های نسل خود با خبر هستند و این امر موجب میشود نه تجربیات و اتفاق های مهم گذشته را بدانند و نه به راحتی بتوانند آثاری خلاقانه و نو خلق کنند .

دور بودن از جریان زنده موسیقی راک در دنیا نیز بر این مسئله بیشتر دامن میزند و این دور بودن عمدتا ً به شکل تعصبات تو خالی و همچنین ایجاد فضا های غیر واقعی در رابطه با ستاره های موسیقی راک میشود که بزرگترین مشکل زمانی رخ میدهد که این ستارگان با حاشیه های غیر واقعی اشان که همگی ساخته ذهن مخاطبان دور از جریان زنده و واقعی این سبک در دنیا هستند ، تبدیل به الگو هایی برای علاقه مندان و هنر جویان جوان علاقه مند به این سبک میشوند .

 

یکی دیگر از معضلاتی که این سبک در ایران با آن رو به رو است ، فاصله زیاد ما بین نسل های جدید بعد از انقلاب و طرفدار این سبک است با نسل های قدیم که در اصل میتوان از آنها به عنوان والدین این موزیسین ها و علاقه مندان به این سبک نام برد . این فاصله که موجب سو تفاهم های زیادی شده ، یکی از دلایل اصلی ممنوعیت این سبک در ایران نیز هست . هر روز با گسترش این فاصله ، دیدگاه های اشتباه در رابطه با این سبک و آنچه در ایران رایج است و به راک ایرانی معروف است و ریشه در فرهنگ ایرانی دارد ، گسترده تر میشود و این سو تفاهم ها موجب شده تا بد بینی هایی در هر دو سمت ایجاد شود . واضح است که این سو تفاهم ها بایستی با نکته سنجی و تلاش موزیسین های راک در ایران رفع شود تا آنچه حقیقت موسیقی راک ایرانی است ، آنطور که واقعیت دارد ، نمایان شود .

 

در پایان میتوان با قاطعیت به این مسئله اشاره کرد که همانطور که بیان شد ، موسیقی راک در ایران با تمامی این مشکلات و موانعی که تا به امروز پیش رو داشته ، پیشرفت قابل ملاحظه ای را در کارنامه خود از انقلاب تا به امروز در ایران ثبت کرده و به نسبت توانسته خود را به استاندارد های جهانی این سبک نزدیک کند .

امیدواریم آنچه لیاقت تمام موزیسین ها و علاقه مندان به این سبک در ایران است به زودی میسر گردد و با همفکری و واقع بینی بتوانیم این مشکلات را از پیش روی جامعه موسیقی راک در ایران برداریم .